Россиядә Үзәк Банкның сизгер күзәтүе астында ислам банкингын кертү буенча эксперимент уза. Узган көздән башлап пилотны Татарстанда һәм илнең тагын өч төбәгендә — Башкортостанда, Дагестанда һәм Чечняда сынап карыйлар. Тугыз айдан соң РФ Үзәк банкының партнерлык финанслауда катнашучылар реестрына 23 оешма керде, аларның күп өлеше Татарстанда теркәлгән. Бүгенге көндә ислам финанслары базары ничек эшли һәм федераль уенчыларның кайсысы яңа финанс моделен кертергә әзер — рецензиядә укыгыз.
Ислам банкингы модага керә
Ислам банкингын сынау буенча Эксперимент Россия Банкы күзәтүе астында 2023 елның 1 сентябреннән 2025 елның 1 сентябренә кадәр уза. Халыкка һәм бизнеска шәригать принциплары буенча рәсми рәвештә хезмәт күрсәтү өчен РФ Үзәк банкы Реестрына керергә кирәк. Ил өчен яңа финанс юнәлешенә бүген пилот проектында катнашучы төбәкләрдән оешмалар гына түгел, ә Мәскәүдә теркәлгән компанияләр дә кушылды.
Бүген РФ Үзәк банкы реестрында 23 катнашучы бар, Татарстаннан күпчелеге — «Ак Барс Банк», «Ак Барс Капитал», «Бердәм фонд брокеры», «Автоградбанк», «Амаль», «Амаль Бизнес», «Иджара-Лизинг» ҖЧҖ, «Нурфинанс» ҖЧҖ, «Мирас ФК» ҖЧҖ, «Али сәлам» кулланучылар җәмгыяте, Татарстан Республикасы Эшкуарлыкка ярдәм фонды, Татарстан Республикасы Гарантия фонды һәм ТР Төбәк лизинг компаниясе.
Экспериментка Федераль уенчылар да кушылды Сбербанк (Мәскәү), Домклик (Мәскәү), Тинькофф Банк (Мәскәү), Металлинвестбанк (Мәскәү) һәм АО Статус (Мәскәү). Экспериментта катнашучы башка төбәкләр вәкилләре әлегә аз: бу Дагестаннан Промсвязьинвест банк булмаган кредит оешмасы, Башкортстан Республикасының Төбәк лизинг компаниясе һәм Поддержка төбәк хәйрия фонды, Чечнядан флагман Груп ҖЧҖ.
Ислам финансларында иң популяр килешүләр — устав капиталына кертемнәр һәм сатып алу-сату килешүләре. KAZANFORUMДА китерелгән РФ Үзәк банкы бәяләмәләре буенча, килешүләр портфеле 1,8 млрд сум тәшкил итә.
Ислам финансларын кертү турында 30 ел дәвамында фикер алыштылар
Яңа законның төп казанышы, Ислам бизнесын һәм финансларын үстерү фонды (IBFD Fund) президенты Линар Якупов фикеренчә, Россия һәм дүрт төбәкнең координаталар системасына ислам банкингы тематикасы керүендә. Хәзер регуляторның да, базар уенчыларының да бурычы-яңа законга таяначак практиканы формалаштыру. Вакыйгалар уңышлы үсеш алган очракта ул бөтен Россиягә таратылачак.
- Безнең илдә ислам банклары тематикасы инде 30 ел дәвамында карала. 1990 елларда ук» Бадр-Форте банк " булган, ул ислам банкингы белән шөгыльләнә башлаган, ләкин аның лицензиясе кире алынган, һәм практиканың беренче этабы тәмамланган. Аннары 20 ел актив эш алып барыла, күп санлы кешеләр җәлеп ителә, шәхси һәм дәүләт инициативалары барлыкка килә, — дип искәртте Якупов.
2016-2017 елларда Үзәк банк каршындагы эшче төркемдә Россиядә ислам банкингын кертү турында фикер алышканда Татарстанны эксперимент өчен махсус зона итеп сайларга тәкъдим иттеләр. » Әмма ул вакытта, кызганычка каршы, хакимият вакыйгаларның мондый борылышына әзер булмаган", — ди Якупов.
Закон нигезләре булмавына карамастан, Татарстанның кайбер компанияләре шәригать принципларын исәпкә алып төзелгән хезмәтләрне гамәлгә кертә. Шуңа күрә Татарстан 2023 елда хупланган экспериментта катнашырга әзер булган Россия төбәкләренең берсе булып чыкты.
Татарстанның «Ак Барс» банкы ислам продуктларын 2011 елдан гамәлгә кертә башлады. Татарстанда инфраструктура проектларын гамәлгә ашыру өчен ислам финанслауын җәлеп итү буенча беренче килешүләр 2011 һәм 2013 елларда үткәрелде, 2019 елдан ислам ипотекасы барлыкка килде. 2023 елның сентябрендә банк партнерлык финанслау экспериментына кушыла һәм тиздән бизнес өчен берничә ислам продукты тәкъдим итә.
Эксперимент башланганнан соң ислам продуктларын кертү процедурасы тизләтелә һәм банк өчен чыгымнар кими. Шулай ук клиентларда өченче бала тугач, ана капиталын һәм ипотеканы түләү өчен субсидияләрне куллану мөмкинлеге барлыкка килде.
Эксперимент башланганнан соң клиентлар саны артты. 2024 ел башында эшли башлаган корпоратив Ислам продуктлары да ихтыяҗ белән файдалана башлый. Татарстанда гына түгел, партнерлык финанслау буенча экспериментта катнашучы башка төбәкләрдә — Башкортостанда, Чечняда һәм Дагестанда, шулай ук Мәскәүдә һәм Санкт — Петербургта Ислам продуктларына кызыксыну арта.
- Гомумән алганда, 2023 елның сентябреннән эш үзгәрмәде, чөнки экспериментка кадәр үк без фонд базарында кыйммәтле кәгазьләрне ышанычлы идарә итү буенча актив эшчәнлек алып бардык, — дип сөйләде «Ак Барс Капитал» ның этика финанс инструментлары департаменты директоры Марат Ишморатов. - Әмма эксперимент башланганчы 2022 елның IV кварталыннан 2023 елның III кварталына кадәр 131 килешү, ә 2023 елның IV кварталыннан 2024 елның II кварталына кадәр 200 килешү төзелгән. Бу статистика буенча, тулы булмаган календарь елында клиентлар агымының өчтән бер өлешенә артуын күрәбез.
Ислам финанслары белән Эксперимент, Ишморатов сүзләренчә, әле көчәя генә бара, базарда яңа катнашучылар даими рәвештә кушыла: «эксперимент башланганчы ислам продуктларын тәкъдим иткән компанияләр, аңа кергәч, үзләрен яңа статуста белдерү өчен өстәмә мөмкинлек алдылар», — дип саный ул.
Необанк, садакаматы һәм ясалма интеллект
Май ахырында Россиядә беренче хәләл Финтех-стартап HalalCard тәкъдим ителде. Мобиль кушымтада финанс хезмәтләре яңа Ислам картасы чыгару, карта буенча баланс һәм транзакцияләр күрсәтү, партнерлар витринасы һәм хәләл кешбэк исәпләү, ислам инвестицияләре юнәлешендә продуктлар, шулай ук ислам ипотекасына гариза калдыру мөмкинлеге тәкъдим ителгән.
Финтех-стартапны Казан ИТ-паркы резиденты эшләтеп җибәрде. Аның нигезләүчесе Ислам Әхмәтшин компаниясенең бу юнәлештә эшләвен дәвам итүен сөйләде:
"Команда Россия Федерациясендә ислам банкингын үстерүдә тагын ничек катнашырга икәнлеге турында уйлана башлады. Базарны өйрәнгәннән соң, без үз платформабызны булдыру идеясенә килдек, хәзер аны тулы экосистемага әйләндерергә планлаштырабыз», — дип сөйләде ул.
Проект кысаларында Россиянең берничә төбәгендә 5 меңнән артык ислам картасы бирелгән. Бу санны 2024 ел ахырына кадәр 100 мең актив картага җиткерү планлаштырыла.
Шулай ук депозитлар, рассрочкалар, автокредитлар, инвестицияләр, бизнеска кредит бирү һәм башка банк продуктларын эшләтеп җибәрү планлаштырыла.
— Без турыдан-туры финанс хезмәтләре күрсәтмибез, - дип аңлата Әхмәтшин. - Безнең сервис Россиядә хәләл финанслар тәкъдим итүче барлык уенчылар белән килешә, аларны өстәмә кыйммәтләр белән баета һәм кулланучыларга аларга бердәм керү ноктасы бирә. Безнең партнерлар - эре финанс компанияләре дә, җирле бутиклар да. Киресенчә, без китергән клиентлар катнашындагы партнерлардан үткәрелгән һәр килешүдән комиссия алабыз.
Үзбәкстан, Таҗикстан һәм Кыргызстаннан мигрантларны җәлеп итү өчен кушымта бу илләрнең гражданнары телләренә яраклаштырылган. Дини учреждениеләр, сәүдә үзәкләре һәм башка иҗтимагый киңлекләр өчен садакаматлар системасын җәелдерү өстендә эш бара. Бу махсус конструкцияләр иганәләрне цифрлы ысуллар белән җыю өчен банк карталары яки телефон белән, MIR pay, СБП pay яки Сбер pay ярдәмендә. » Без хәйриячелекне яңа дәрәҗәгә күтәрергә телибез: ярдәмне максималь рәвештә персонализацияләргә һәм кулланучыларның көндәлек практикасына яхшы эшләр кертергә", — дип аңлата иҗатчылар.
Әхмәтшин фикеренчә, бүгенге көндә Россиядә җәмгыять хәләл финанслар принциплары турында җитәрлек мәгълүматлы түгел һәм мондый продуктларга ышанычсызлык бар. Шуңа күрә Россиядә экосистема булдырырга карар иттеләр, ул локаль компанияләрне алга этәрүгә ярдәм итәчәк һәм белем бирү мәйданчыгы булачак. Анда, аерым алганда, шулай ук Мадиинга ясалма интеллект кертергә вәгъдә итәләр.
"Без чын күңелдән ислам банкингы мөселманнар өчен финанслар гына түгел, бу һәркем өчен тарих дип саныйбыз, чөнки ислам хокукы нигезендә гадел җәмгыять, үзара файдалы хезмәттәшлек һәм үсеш принциплары ята», — дип ышана Әхмәтшин.
Ислам финанслары базары киңәйә
"Тинькофф" быел федераль ислам банкингын эшләтеп җибәрүне планлаштыра. Ислам продуктларыннан ислам финанслау экспериментында катнашучы берничә төбәк халкы гына түгел, ә илнең барлык төбәкләрендәге Россиянең барлык мөселманнары да файдалана алачак, дип белдерде банкның ислам финанслау юнәлеше җитәкчесе Әсхәт Гыйниятов.
Шунысы игътибарга лаек, Ислам картасы хуҗалары аның белән харам өлкәләреннән продуктлар, товарлар яки хезмәтләр, мәсәлән, комарлы уеннар, тәмәке продукциясе, спиртлы эчемлекләр, ломбард хезмәтләре һ.б. өчен түли алмаячак. Ислам рассрочкасын, иминият (такафул) һәм инвестиция продуктларын (хәләл-инвестицияләр) эшләтеп җибәрү планлаштырыла. Юридик затлар өчен лизинг (иджара) эшләтеп җибәрү планлаштырыла.
әлегә үзгәрешләр уңай гына
«Бердәм фонд брокеры» компаниясенең генераль директоры Артем Арзамасцев, тулаем алганда, РФ Үзәк банкы килү белән аларның эшендә бернәрсә дә үзгәрмәде, ди: «партнерлык финанслау буенча хезмәт күрсәтүчеләр, элеккечә, бу юнәлештә эшләвен дәвам итә». Әмма хәзер бу оешмаларда Үзәк банк тарафыннан көйләү һәм үз хезмәтләрен Интернетта рекламалау мөмкинлеге барлыкка килде.
